Bolesti i stanja

Zašto kašljemo?

Kašalj je jedan od najčešćih simptoma zbog kojih se pacijenti javljaju na pregled kod ljekara u primarnoj zdravstvenoj zaštiti, kao i kod pneumoftiziologa/pulmologa, zbog toga što kašalj može snažno i negativno da utiče na kvalitet života pacijenata. Po definiciji, kašalj predstavlja značajan odbrambeni refleksni mehanizam kojim se eksplozivnom ekspiracijom (izdisajem) odstranjuju sekreti i strana tela iz traheobronhijalnog stabla. Kašalj ima nekoliko funkcija. Najčešće je indikator postojeće bolesti, ali i važan odbrambeni mehanizam za “čišćenje” disajnih puteva. Međutim, ukoliko postane neefektivan, ekscesivan ili perzistentan, može u velikoj mjeri nepovoljno uticati na kvalitet života pacijenata i dovesti do komplikacija.

Upalnu stimulaciju mogu da izazovu:
1. edem (otok) respiratorne sluznice (javlja se kod laringitisa, traheitisa, bronhitisa, bronhiolitisa, pneumonija, apscesa pluća, pušenja cigareta)
2. iritacija sluznice eksudativnim procesom (kod postnazalne drenaže, gastričnog refluksa sa aspiracijom)
3. bronhijalna astma.

Mehanički nadražaj receptora za kašalj izaziva:
1. inhalacija različitih čestica (prašina i dr)
2. kompresija vazdušnih puteva (aneurizme aorte, tumori unutar grudnog koša – najčešće tumori pluća,strana tijela)
3. istezanje vazdušnih puteva (fibroze pluća, edem pluća, atelektaza pluća).

Inhalacija iritantnih gasova (uključujući dim cigareta) i hemijska isparenja, kao i lijekovi protiv povišenog krvnog pritiska (inhibitori angiotenzin konvertirajućeg enzima – ACE i beta-blokatori), hemijskim putem dovode do nadražaja receptora. Sa druge strane, inhalacija toplog ili hladnog vazduha dovodi do termalne stimulacije receptora za kašalj. Najčešći uzroci kašlja zavise od uzrasta bolesnika.

Kod odraslih osoba (kada se izuzme pušenje cigareta) to su: prehlada (nazeb, common cold), sindrom slivanja sekreta niz zadnji zid ždrijela, astma, gastroezofagealna refluksna bolest – GERB, hronična obstruktivna bolest pluća, bronhiektazije, kašalj poslije infekcija, karcinom bronha, kašalj indukovan primenom ACE inhibitora, psihogeni kašalj.

Sa druge strane, najčešći uzroci kod djece su: astma, infekcije gornjih i donjih disajnih puteva, GERB, kongenitalne anomalije, srčana oboljenja, aspiracija stranih tijela i zagadjenost okoline.

Prehlada, nazeb, gripa i druge infekcije gornjih disajnih puteva su najčešći uzroci kašlja.

Trajanje i liječenje kašlja

Kašalj je važan odbrambeni refleks gornjih disajnih puteva, a takođe i veoma čest simptom respiratornih oboljenja. Često postoji potreba da se kontroliše kašalj sam po sebi, bez obzira na to koji je uzrok do njega doveo. Kašalj je kratkotrajan i prolazan nakon virusnih infekcija gornjih disajnih puteva, dok je perzistentan kašalj udružen sa velikim brojem oboljenja i stanja, kao što su bronhijalna astma, rino-sinuzitis i gastroezofagealna refluksna bolest – GERB.

Najveći broj autora prema dužini trajanja dijeli kašalj na akutni, koji traje manje od tri sedmice, subakutni, traje od tri do osam sedmica, kao i hronični, koji traje više od osam sedmica. Pošto su sva tri tipa kašlja akutni na svom početku, spektar vjerovatnih uzroka kašlja određuje trajanje kašlja do trenutka pregleda.

Lijekovi protiv kašlja

Specifična terapija kašlja podrazumeva eradikaciju njegovog uzroka (npr. infekcije), dok nespecifična terapija obuhvata primenu antitusika, tj. simptomatsku terapiju. Po pravilu, antitusicima se leči samo neproduktivan (“suh”) kašalj, koji smeta pacijentima ili može da dovede do komplikacija, dok se kod produktivnog (“vlažnog”) kašlja uglavnom primenjuju ekspektoransi/mukolitici (acetilcistein – koji je i antioksidans).

Najefikasniji lekovi u grupi antitusika su opoidi –  folkodin, dekstrometorfan ili noskapin, koji kada se primenjuju u efektivnim dozama imaju česta neželjena dejstva: pospanost, mučninu, zatvor i fizičku zavisnost. To su tzv. centralni antitusici sa opioidnim delovanjem a istovremeno imaju blago sedativno djeovanje.

Sa druge strane, postoje sintetski centralni antitusici (butamirat), koji imaju brojne prednosti: smanjuju razdražljivost centra za kašalj, ne deluju depresivno na CNS i centar za disanje ali manje efikasni od opoidnih antitusika. Postoje i periferni antitusici, kao što su: pentoksiverin, prenoksidiazin, benzonatat i sluzave droge (list bojelog sljeza, cvijet crnog sljeza).

U praksi najveći broj pacijenata liječi povišen krvni ptitisak sa ACE inhibitorima (kaptopril, lizinopril, ramipril, cilazapril, fosinopril). Fosinopril ima najmanju incidencu kašlja (oko 2,2%) kao neželjeni efekat u odnosu na druge ACE inhibitore (oko 7%). Takođe može doći do neočekivane pojave kašlja kao neželjenog efekta pri primeni bronhodilatatora ipratropium bromida (čak u 5 – 6% slučajeva).

Prilikom liječenja kašlja, ne treba zaboraviti ni postupke kao što su ovlaživanje vazduha, posebno u prostorijama grijanim centralnim grijanjem, te vjetrenje prostorija. Osim toga, topli napici i med već vijekovima imaju svoje opravdano mjesto u liječenju i prevenciji kašlja.

OCIJENITE OVAJ ČLANAK:
Sending
User Review
4.43 (7 votes)

Dejan Dragišić

Dr. med. Dejan Dragišić, specijalista pneumoftiziolog. Zaposlen u dispanzeru za plućne bolesti i tuberkulozu u JU Dom Zdravlja Sarajevo. Primarno polje interesa alergologija, imunologija, astma i hronična opstruktivna plućna bolest kao i opšta pulmologija.