Svjedoci smo pandemije koronavirusa unazad godinu dana i svih posljedica koje je pandemija donijela. Svi oni koji su preležali Covid infekciju, a čija je klinička slika bila teška susreli su se sa komplikacijama postkovid infekcije.
Jedna od komplikacija postkovid infekcije sa kojim se pacijenti susreću je tromboza donjih ekstremiteta, tj. stvaranje tromba u venama nogu. Uočeno je da tokom bolesti Covid-19 postoji povećani rizik za nastanak arterijske i venske tromboze zbog upalne aktivacije koagulacije, hipoksije, imobilizacije te se opisuju slučajevi plućne embolije, duboke venske tromboze, cerebrovaskularnih incidenata i infarkta miokarda u bolesnika hospitalizovanih zbog Covid-a, posebno među bolesnicima u jedinicama za intenzivno liječenje.
Infekcija korona virusom i zgrušavanje krvi
Susrećemo se svakodnevno u našim ambulantama radeći ultrazvuk kolor dopler krvnih sudova nogu sa komplikacijama u cirkulacijskom sistemu nakon Covid-19 infekcije. Infekcija Covid-19 je bolest koja ostavlja posljedice na više organskih sistema, ali ono što može biti fatalno za svakog pacijenta je zastoj u venskoj cirkulaciji. S obzirom na to da pacijenti u akutnoj fazi bolesti miruju, izolovani su, ne kreću se ili su vezani za postelju to je razlog zastoja ili oslabljenog protoka kroz venski sistem.
Pored toga, sama bolest može da stvara uslove da se pojavi tromboza – zgrušavanja krvi što zahtijeva prevenciju nastanka tromboze u venama nogu, ali i liječenje tromboze. Zalihe masti u tijelu, u organima kao što je jetra, izazivaju metaboličke poremećaje kada se sretnu sa virusom korona. Kod gojaznih pacijenata su češća zapaljenja i pojava proteina koji dovode do zgrušavanja krvi.
Ljekari su utvrdili da virus korona utiče da se kod pacijenata razvije takozvana ljepljiva ili viskoznija krv, koja vodi ka tome da nastane tromboza. Ova promjena u krvi rezultat je teške upale u plućima, koja je prirodan odgovor tijela na virus. Virus SARS-COV-2 dovodi do lokalnog upalnog odgovora u krvnom sudu i stvaranja krvnog ugruška i tromboze. Razlog je direktna akcija virusa na zid krvnog suda.
Međutim, u borbi za život sa svim parametrima vitalnih funkcija koji se prate, pacijenti dobijaju u bolničkim uslovima terapiju za sprečavanje venskog tromboembolizma, ali tegobe nastupe ili se inteziviraju nakon otpusta iz bolnice i dolaska kući. Dolaskom kući pacijent vrlo često nije u mogućnosti da ide na preventivni pregled ultrazvuk kolor dopler krvnih sudova nogu i sama prevencija nastanka tromboze u venama nogu je deficitarna.
Simptomi tromboze kod postcovid pacijenata
Ono što ostane kada akutna faza bolesti prođe jesu posljedice sa kojim se pacijenti suočavaju i dolaze u naše ambulante, a upravo je tromboza u venama nogu ili donjih ekstremiteta jedna od njih. Poznato je da je duboka venska tromboza četiri puta češća u donjim ekstremitetima tj.venama nogu nego u gornjim ekstremitetima. Pacijenti kod kojih je prisutna tromboza imaju simptome kao što su osjećaj umora i težine u nogama, gubitak snage, grčeve u mišićima, opisuju nemirne noge sa senzacijama toplo-hladno, imaju bolove u nogama, otežano kretanje uz zatezanje u mišićima nogu, te kada se javi otok jednog segmenta ili cijele noge onda se javljaju ljekaru. Jedan od znakova koji ukazuje daje prisutna tromboza u venama nogu je i pojava da je noga zahvaćena trombozom toplija u odnosu na drugu nogu.
Preporuka medicinske struke je da se pacijenti koji imaju bilo koji od ovih simptoma i znakova jave na pregled krvnih sudova donjih ekstremiteta u cilju ranog otkrivanja i liječenja tromboze vena nogu kako bi fatalne posljedice izbjegli. Color dopler ultrazvuk krvnih sudova nogu je zlatni standard u ovakvim stanjima.
U bolničkim uslovima na Covid odjeljenjima verifikujemo jako često venske tromboembolizme. Takve pacijente liječimo od tromboze i ultrazvučno pratimo tokom šest mjeseci, te ukoliko stanje pacijenta zahtijeva dalju terapiju protiv zgrušavaja krvi i nastanka tromba, profilaksa se nastavlja po tačno propisanim medicinskim protokolima.
Posebna pažnja je kod pacijenata sa pridruženim bolestima; kao što su hronične srčane bolesti, hronična bubrežna slabost, hronična venska slabost, ranije duboke venske tromboze i tromboflebitisi, plućne embolije, maligne bolesti, gojaznost i starija dob. Prevencija tromboze u venama nogu produžava život jer u situaciji kada se tromb iz vene pokrene, putuje krvnim sudovima do pluća, srca ili mozga i može da dovede do tromboembolije, srčanog ili moždanog udara koji može biti fatalan po pacijenta. Zato je kolor dopler krvnih sudova donjih ekstremiteta jako značajna dijagnostička metoda, ali i metoda kojom se prati terapijski odgovor pacijenta na primjenjenu antitrombolitičku terapiju.
TROMBOZA I PLUĆA
Kada se tromb pokrene i završi u plućima dolazi do plućne embolije što predstavlja opasno stanje. Simptomi plućne embolije su:
- Otežano disanje
- Jak bol u grudima
- Kašalj
- Pojačano znojenje
- Vrtoglavica
ZGRUŠAVANJE KRVI I MOZAK
Nažalost, krvni ugrušak – tromb može doći i do mozga i uzrokovati moždani udar. Simptomi koji ukazuju da je tromb došao do mozga su:
- Poteškoće s vidom i govorom
- Gubitak svijesti
- Slabost ili oduzetost ruke ili noge
TROMBOZA I STOMAK
Pojavu tromba u stomaku mogu uzrokovati bolesti jetre pa čak i kontracepcijske pilule. Simptomi tromboze u stomaku su:
- Mučnina i povraćanje
- Bol u stomaku
- Dijareja /proliv
- Krv u stolici
- Nadutost stomaka
ZGRUŠAVANJE KRVI I BUBREZI
Na žalost, krvni ugrušci u bubrezima mogu uzrokovati visok krvni pritisak pa čak i propadanje tkiva bubrega. Tromboza u bubrezima daje simptome:
- Bol u stomaku i nogama
- Pojavu krvi u urinu
- Povišena temperatura
- Visoki krvni pritisak
- Otok
- Otežano disanje
Tromboza kod post-Covid pacijenata – liječenje
Postoje studije koje pokazuju da razrjeđivači krvi koji se trenutno koriste za liječenje krvnih ugrušaka trombova baš i ne funkcionišu uvijek.
Značajnijim povećavanjem doza lijekova protiv zgrušavanja krvi može doći do velikih krvarenja koja mogu biti smrtonosna. Održavanje ravnoteže između liječenja tromboze i izazivanja krvarenja je nesigurna. Trenutno postoji veliki pritisak da se medicinski timovi iz cijelog svijeta natjeraju na saradnju u pronalaženju najsigurnijeg i najefikasnijeg načina rješavanja problema krvnih ugrušaka – trombova koji je stvorio koronavirus. U toku su ispitivanja za pronalaženje standardne doze razrjeđivača krvi koje će se koristiti u svim zemljama.
U svom dugogodišnjem iskustvu i radu sa pacijentima kod kojih je prisutna tromboza, sa sigurnošću mogu istaći da su postkovid pacijenti nova grupa indikovanih za color dopler ultrazvučni pregled vena nogu i praćenje zbog tromboembolijskih komplikacija. Dolaskom na pregled pacijent dobija sve potrebne preporuke i modalitete liječenja.
Na sreću svih pacijenata liječenje tromboza unazad desetak godina nije nužno u bolničkim uslovima zahvaljujući novim oralnim antikoagulantnim lijekovima. Značaj kolor dopler ultrazvuka vena nogu kao dijagnostičke metode je od velike važnosti jer se brzo i efikasno dijagnostikuje, prati i riješava tromboza kod naših pacijenata.
Napomenula bih da je color dopler ultrazvučni pregled donjih ekstremiteta potpuno siguran, bezbolan, neinvazivan, bez bilo kakvih komplikacija i lako dostupan našim pacijentima bez prethodne pripreme pacijenta. Pregled ultrazvuk kolor dopler se radi ultrazvučnim aparatom koji ima mogućnost da prikaže arterijske i venske krvne sudove i protok krvi kroz njih, kao i začepljenje ovih krvnih sudova koji ukazuju na trombozu.
