Kašalj je fiziološki akt odbrane respiratornog sistema kojem je krajnji cilj osloboditi disajne puteve od stranog tijela ili prevelike bronhalne sekrecije. Refleks kašlja u čovjeka se razvio kao zaštitini mehanizam tokom razvoja pluća. To je voljna ili nehotična pojava.
Kašalj nastaje podraživanjem receptora koji su osjetljivi na mehaničke i hemijske podražaje (npr. podražaje upalne prirode, duhanski ili drugi dim, iritirajući gasovi, hladnoća) i koji su smješteni u sluznici larinksa, traheje i bronha. Najosjetljivija područja za podražaje na kašalj su larinksidonjidiotrahejeokoračvanja(bifurkacija) gdje su receptori najgušće raspoređeni, ali se mogu naći i u nosu, sinusima, uhu, ždrijelu, pleuri, perikardu, dijafragmi, jednjaku, želucu i preitoneumu. Bronhiole i alveole su područja koja nemaju tusigenu podražljivost. Njegov nastanak ima nekoliko faza, a zanimljiv je podatak da vrijednost brzine izlaska zraka pri kašljanju na otvoru grkljana iznosi 540 km/sat, što u makroskopskom svijetu odgovara brzini najjačeg orkanskog vjetra i brzini koja je veća od one koju razvijaju bolidi formule 1.
Podražaji koji stimuliraju kašalj uzrokuju i refleksnu bronhokonstrikciju koja opet može pojačati kašalj, jer iritirajući agensi istovremeno izazivaju pojačanu sekreciju mukusa iz submukoznih žlijezda i mukusnih ćelija traheobronhalnog stabla. Dok uobičajena, normalna sekrecija predstavlja odbrambeni mehanizam, dotle obilan, patološki sekret predstavlja mehanički i hemijski nadražaj za refleks kašlja. Taj mukozni sekret zajedno sa ćelijskim detritusom i stranim česticama biva odstranjen iz respiratornog stabla mukocilijarnim transportom i kašljem. Mukocilijarni transport funkcioniše od terminalnih bronha pa sve do larinksa i ovisi o temperaturi, pH i viskozno-elastičnim karakteristikama mukusa.
Najveće značenje kašalj ima kao zaštitni mehanizam respiratornog sistema. Koristan je kada uklanja čestice prašine, strana tijela, inficirani sekret ili viskoznu sluz koja može začepiti disajne puteve. Međutim, kašalj može biti na različite načine škodljiv. Tako npr. struja zraka može inficirani sekret prenijeti sa jednog dijela pluća u drugi ili okolinu inficiranog bolesnika i na taj način dovesti do širenja oboljenja.
Karakteristike kašlja
Postoje različite vrste kašlja. Karakteristika produktivnog kašlja “vlažni zvuk” koji nastaje zbog sekreta u bronhima i traheji. Nalazimo ga kod bronhitisa, bronhijektazija, bronhopneumonija, pneumonija i plućnog edema. Kod suhog kašlja nema ekspektoracije, tj. iskašljavanja. Srećemo ga kod astme, bronhitisa, pleuritisa, tumora medijastinuma i traheje. Metalni je kašalj uzrokovan stranim tijelom traheje ili kompresijom traheje. Spastički kašalj nastaje zbog spazma malih disajnih puteva kao npr. kod bronhijalne astme ili opstruktivnog emfizema, a suho-spastički kašalj nastaje kod pertusisa.
Uzroci kašlja po dobi
Najčešći uzroci kašlju u dojenčadi su poremećeni akt gutanja uz aspiraciju hrane i gastroezofagealni refluks sa aspiracijom ili bez nje, kongenitalne malformacije disajnih puteva, pluća i srca, cistčna fibroza pankreasa, izloženost pasivnom pušenju, infekcije (posebno Clamydijom trachomatis), pertusis, milijarna tuberkuloza i različita imunodeficijentna stanja. Kašalj u djeteta mlađeg od godinu dana, posebno u dojenčeta mlađeg od šest mjeseci bez obzira na trajanje treba ozbiljno shvatiti, te tražiti i otkriti uzrok. Najčešći uzroci kašlju u malog i predškolskog djeteta su astma obično atopijska, te druge atopijske bolesti, rinitis, adenoidne vegetacije, cistična fibroza, primarna cilijarna diskinezija, kongenitalne anomalije, empijemi, apscesi, opsežne pneumonije, aspiracija stranog tijela i medijastinalni tumori, te različite virusne bolesti. Virusne infekcije gornjeg disajnog sistema uzrokuju kašalj koji najčešće traje od 2 do 3 sedmice i prolazi spontano. Neke virusne infekcije kao influenca A ili adenovirusi mogu uzrokovati kašalj koji traje duže od 8 do 12 sedmica, koji također prolazi spontano. Virusne infekcije mogu uzrokovati plućna oštećenja uz progresiju do hronične plućne bolesti i razvoja bronhijektazija. U srednjem i kasnom djetinjstvu najčešći uzroci kašlju su astma, cistična fibroza, infekcije Mycoplasmom pneumoniae, tuberkuloza, psihogeni kašalj i eksperimentiranje sa pušenjem. Psihogeni kašalj obično je eksplozivan poput laveža psa, glasniji je od kašlja djece sa respiratornom bolešću, a što je posebno upadljivo, nema ga tokom sna. Posljedica je psihopatološkog stanja u djeteta ili u porodici. U adolescentnoj dobi najčešći uzroci kašlju su astma (kašalj može biti i jedini simpotom bolesti), cistična fibroza, tuberkuloza, pušenje, droge i neki lijekovi. Brojni su uzroci kašlja u dječijoj i adolescentnoj dobi i gotovo bi se moglo reći da i nema patološkog stanja u kojem se ne javlja kašalj kao simptom.
1. ASTMA,
DESET NAJČEŠĆIH UZROKA KAŠLJA U DJECE
2. RINOSINUSITIS,
3. ADENOTONZILARNA HIPERTROFIJA,
4. ALERGIJSKI RINITIS,
5. GASTROEZOFAGELANI REFLUKS,
6. NOSNA POLIPOZA,
7. VIRUSNI BRONHITIS,
8. PSIHOGENI UZROK,
9. SUBGLOTIČNA STENOZA,
10. LARINGOMALACIJA.
Laringealni kašalj
Pojam “laringealni kašalj” zahtijeva užu definiciju. Naime, bez obzira na uzrok, mehanizam se kašlja ostvaruje znakovitom i specifičnom neuromuskularnom laringealnom aktivnošću, a da se u pravilu ne radi o primarnim patološkim promjenama u samom larinksu. Kao primarna laringealna patologija koja pokreće mehanizam “laringealnog kašlja” najčešće se navodi subglotični laringitis u djece, akutni laringitis u djece i odraslih (virusni i bakterijski), benigne izrasline u larinksu (polipi, ciste, hemangiomi) i karcinomi larinksa. Po fonetskim karakteristikama to je kašalj koji je promukao i sličan lavežu psa, a za razliku od psihogenog ometa san djeteta i budi ga.
Dijagnostičke procedure kod djeteta koje kašlje
Temeljne pretrage u otkrivanju uzroka kašlju su anamneza i klinički pregled. Laboratorijske pretrage uključuju sedimentaciju eritrocita, krvnu sliku, određivanje imunoglobulina, ukupnog i specifičnog IgE, alfa 1 antitripsina, bakteriološke, virusološke i mikrobiološke pretrage, serološke pretrage na viruse, te određivanje hlorida u znoju. Od kliničkih pretraga posebno su važne rinoskopija, laringoskopija, traheobronhoskopija. Radiogram i ultrazvuk pluća i sinusa, tomografija, kompjuterizovana tomografija, magnetna rezonancija, scintigrafija pluća, ispitivanje ventilacione funkcije pluća, bronhoprovokacijski testovi, kardiološki pregled, te elektronskomikroskopski pregled sluznice respiratornog trakta neophodne su pretrage u razjašnjenju uzroka kašlju. I kada dijete i dalje kašlje a nalazi ne pokazuju nikakve patološke vrijednosti, tada uključiti i psihologa i dječijeg psihijatra. Kašalj je samo simptom – znak neke bolesti i rijetko zahtijeva liječenje u simptomatskom smislu. U bolesnika sa virusnom infekcijom dovoljna je dekongestija nosne sluznice. Najvažnije je tragati i dijagnostikovati oboljenje koje stoji iza kašlja i liječiti ga, adekvatno i dovoljno dugo.
Članak je uz dozvolu prenesen iz časopisa “Vaša apoteka”.
